Havza Atatürk Evi
40°58′14″K 35°39′32″D / 40.97056°K 35.65889°D / 40.97056; 35.65889Tür Tarih müzesi Koleksiyon boyutu 79
Havza Atatürk Evi, Samsun'un Havza ilçesinde bulunan ve müze olarak kullanılmakta olan tarihi yapıdır.
Tarihi önemi, 25 Mayıs - 13 Haziran 1919 tarihleri arasında Mustafa Kemal Paşa'nın 9. Ordu Müfettişliği sırasında binayı ordu karargâhı olarak kullanmış olmasından gelir.[1] Millî Mücadele'nin ilk karargâhı sayılır.[2][3]
Yapım tarihi ve kim tarafından yapıldığı bilinmeyen bina, Osmanlı tapu kayıtlarından anlaşıldığı kadar binayı otel haline getirerek işletmeye açan ilk kişi Havza eşrafından Hurdazlı İsa Efendi isimli bir şahıstır.[4] O zamanki adıyla Mesudiye Oteli'ni bir süre kendisi çalıştıran İsa Efendi 1917 yılında oteli, o yıllarda aynı zamanda Maarif hamamının da müsteciri olan Ali Baba’ya devreder.[4] Mustafa Kemal Paşa'yı Havza'da ağırlaması nedeniyle Ali Baba, "otelci" olarak anılmaktadır.[4]
Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Samsun'dan Havza'ya geçme kararı üzerine Havza Kaymakamı Fahri Bey, Ali Baba'nın Mesudiye Oteli'nin içindeki müşterileri boşalttırarak bir ay süre ile kiralamış; Mustafa Kemal ve beraberindekilere tahsis etmişti.[5] Cadde üzerinde bulunan kerpiç bina zemin kat üzeri iki katlıdır. Birinci katta 4, ikinci katta 5 oda bulunmaktadır. Tavan ve tabanı ahşap olan bina kırma çatı ile örtülüdür.[5] Otelin birinci katında kuzeybatı ve kuzeydoğu yönünde bulunan karşılıklı iki odadan biri "Çalışma odası" diğeri "Yatak odası" olarak paşa için hazırlanmış, maiyetindeki askeri ve sivil memurların bir bölümü otelin üst katında bulunan odalara yerleştirilirken bir bölümü de Havza’nın ileri gelenlerine ait konaklarda ağırlanmışlardır.[5]
Bu yapıda gerçekleştirilen görüşmelerden en önemlileri Mustafa Kemal'in Semyon Budyonni başkanlığındaki Sovyet heyeti ile yaptığı görüşme[6] ve Giresunlu Topal Osman Ağa ile görüşmesidir.[7]
Evin Yapısı
Bina zemin kat üstü iki kattır. İlk kat4, ikinci katta ise 5 kat bulunmakla birlikte tabanla tavanı ahşapla yapılarak çatı kısmı kırma çatı olarak yapılmıştır.[8] Evin birinci katındaki karşılıklı odalar biri çalışma odası diğeri ise yatak odası olarak kullanmaktadır. Diğer bölümler askeri ve sivil memurların hizmetine sunulmuş Havzanın ileri gelen kişileri de bazı odalarda misafir edilmiştir.[8]
Çalışma Odası
25 Mayıs–13 Haziran 1919 tarihlerinde Atatürk'ün Havzada bulunduğunda çalışmak için kullandığı bölümdür.[8] Atatürk birçok misafirini burada karşılamıştır. Odada bulunan telgraf maniplesini Atatürk yazışmalarında kullandığı ilk haberleşme aygıtıdır.[8] Türkiye Cumhuriyetinin de ilk cumhurbaşkanlığı forsu bu odada sergilenmektedir.[8]
Yatak Odası
Atatürk Havzaya geldiği sürece burada kaldığı sürece burada yatmıştır.[9] Bu odada bulunan eşyaların Atatürk'ün zamanından kalmış olduğu zamanından kalmaktadır.[9]
Havza Odası
Birini katta olup buradaki en önemli eser ise Atatürk'ün el yazması(Osmanlıca) ve imzası olan bir belgedir.[9] Bu belge Atatürk'ün Havzaya gelmeden önce cevaplanması üzere Havza kaymakamı Fahri Bey'e verdiği 12 maddelik soru belgesidir.[9] cumhuriyetin ilk yıllarında Havza konulu fotoğraf sergisi, millim mücadele zamanlarında Rumların yaptığı katliamları kanıtlayan fotoğraflar, Atatürk'ün ve sivil memurların fotoğrafları ve milli mücadelenin "İlk Genelgesi" ile kurtuluş savaşını başlatan ilk belgeler ve örnekleri burada sergilenmektedir.[9]
Diğer Oda ve Salonlar
Bu odada ise Atatürk'ün olduğu yıllardaki eşyalar kurtuluş zamanın da kullanılan bazı silahlar ve kitaplar sergilenmektedir.[9] Atatürk zamanında kullanılan mutfak eşyası, yöresel ürünler yani kadın kıyafetleri, çarıklar ve evin üst katında bulunan eski Türk yaşamını yansıtan oturma odası vardır.[9]
Müze oluşu
1922 yılında 4.500 Lira karşılığı satın alınarak Atatürk'ün çalışma odası olan oda Gazi Odası olarak adlandırılarak korunmuş, haricindeki bölümleri Havza Belediyesi Hizmet Binası olarak kullanılmıştır. Bina, 1984 yılında boşaltılmış, 1994 yılında il özel idaresinin maddi desteğiyle kaymakamlıkça tamir ve tadilatı yapılarak ziyarete açılmıştır. 2001 yılında Kültür Bakanlığı tarafından binanın temel ve ahşap dikmelerindeki çökme ve çürümeler nedeniyle yenilemesi yaptırılmış, dekorasyon ve düzenlemeleri gerçekleştirilmiştir.[3]
Havza Kaymakamlığı'nca yeniden düzenlenen bina, 25 Mayıs 2002 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’nın Havza Karargâhı (Havza Atatürk Evi) adıyla müze olarak hizmete açılmıştır.
Bina, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 12.07.1980 tarih ve A- 2371 sayılı kararıyla taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
Daha önce Belediye İtfaiye Amirliği'nce kullanılan zemin kat, bu birimin kendi binasına taşınmasından sonra restore edilerek Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü'ne tahsis edilerek hem kaplıcalarda kalan turistler için zaman değerlendirme ortamı haline getirilmiş, hem de halk eğitim kurslarını bitiren kursiyerler için eserlerini sergileme ve pazarlama olanağı sunulmuştur. İkinci katta Atatürk'ün çalışma odası, yatak odası, Havza Odası ve dinlenme odası o dönemde kullanılan eşyalarla birlikte yeniden düzenlenmiştir. Üçüncü katta, Millî Mücadele'nin ön hazırlıklarının yapıldığı illere atfen Amasya, Sivas, Erzurum, Ankara odaları düzenlenmiş; Millî Mücadele sürecinde Atatürk'ün bulunduğu, çalışma merkezi haline getirdiği bu kentlere ilişkin belge ve dokümanlara yer verilmiştir. Bu odalarda o dönemlerde yapılan çalışmalar resim ve yazılarla yansıtılmıştır.
Müzede yatak odası ve çalışma odası dışında iki salon vardır. Salonda Atatürk'ün Havza'ya geldiği döneme özgü eşyalar, Millî Mücadele'de kullanılan bazı silahlar, savaşa ilişkin kitaplar; 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başına ait yöresel kadın giysileri; üst kattaki salonda ise oturma odası takımı yer alır.
Havza Atatürk Evi'nde Mustafa Kemal'in ağırlandığı dönemde kullanılan orijinal eşyalar sergilenmektedir. Çalışma masası, koltuk ve sandalyeler olduğu gibi korunmuştur. Atatürk'ün yatak odasının duvarında Türkiye'nin ilk cumhurbaşkanlığı forsunun aslı bulunur.[10] Bu forsu Atatürk, cumhurbaşkanı sıfatı ile 24 Eylül 1924 tarihinde Havza'ya, ikinci gelişinde hediye etmiştir.
Müzenin çalışma odasında heykeltıraş Adil Çelik tarafından kalıp kullanmadan, döküm yapılmadan müze içinde yapılan Atatürk ve silah arkadaşlarının balmumu heykelleri yer alır.
Samsun İl Özel İdaresi'nin verdiği ihale ilânı ile müzenin tekrar yenileneceği duyurulmuştur.[11] 14 Haziran 2010 tarihinde biten ihalenin bedeli 289.145,64 TL'dır.[12] 10 Ağustos 2010'da başlanan çalışmalar ise rölöve, restorasyon, yeniden tasarımlama ve yapının çevresini düzenleme ile ilgili yapılmıştır.[11]
Kaynakça
- ^ "Samsun - Havza Atatürk Evi". Samsun: kultur.gov.tr. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "Samsun, Havza Atatürk Evi Müzesi". Samsun: telifhaklari.gov.tr. 14 Eylül 2005. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. [ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b "Havza Atatürk Evi ve Müzesi". Samsun: ataturkdevrimleri.com. 15 Eylül 2010. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ a b c "Samsun - Havza Atatürk Evi ve Müzesi". Samsun: isteataturk.com. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ a b c "Samsun, Havza Atatürk Evi Müzesi". Samsun: kvmgm.kulturturizm.gov.tr. 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "Üçüncü Gün". Samsun: samsun.bel.tr. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ "YARBAY TOPAL OSMAN AĞA". Samsun: giresun.gov.tr. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ a b c d e "Havza Atatürk Evi". Türkiye Kültür Portalı. 23 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
- ^ a b c d e f g "Atatürk Evi Müzesi". samsun.ktb.gov.tr. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
- ^ "Havza Atatürk Evi". Samsun: ataturktoday.com. 16 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
- ^ a b "Havza Atatürk Evi Restorasyonu Uygulama İşi". Samsun: kvmgm.kulturturizm.gov.tr. 2 Haziran 2010. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. [ölü/kırık bağlantı]
- ^ "HAVZA ATATÜRK EVİ RESTORASYONU BAŞLADI". Samsun: samsunozelidare.gov.tr. 10 Ağustos 2010. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010. [ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar
- Havza Atatürk Evi sanal tur
