213 Eskadra Bombowa

213 Eskadra Bombowa
213 Eskadra Niszczycielska Nocna
Godło eskadry
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1931
Rozformowanie	1938
Tradycje
Kontynuacja	eskadra ćwiczebno-bombowa
Dowódcy
Pierwszy	por. obs. Czesław Wajcht
Ostatni	por.pil. Edmund Roj
Organizacja
Dyslokacja	Okęcie Małaszewicze Prużana

Rodzaj wojsk	lotnictwo
Podległość	II dywizjon

213 eskadra bombowa (niszczycielska nocna) – pododdział lotnictwa bombowego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Eskadra sformowania została w 1931 na lotnisku Okęcie jako 213 eskadra niszczycielska nocna. W 1938 przekształcona została w eskadrę ćwiczebno-bombową.

Godło eskadry^[1]:

biały słoń z bombą w trąbie skaczący przez półksiężyc z Mickey Mouse na grzbiecie^[a]

Formowanie, zmiany organizacyjne i szkolenie

213 eskadra niszczycielska nocna sformowana została w składzie II dywizjonu niszczycielskiego nocnego 1 pułku lotniczego, na lotnisku Okęcie latem 1931. Na organizatora eskadry wyznaczony został por. obs. Czesław Wajcht. Jednak już 7 lipca rozkazem dziennym dowódcy 1 pułku lotniczego wyznaczono na stanowisko dowódcy eskadry por. obs. Zygmunta Wasilewskiego. Gotowość bojową eskadra osiągnęła w połowie sierpnia 1931^[1]. Personel latający wywodził się z nadwyżek etatowych 211 i 212 eskadry niszczycielskiej oraz 13 eskadry liniowej. Wyposażenie stanowiły samoloty Fokker F-VIIB/3m^[1]. Swoje pierwsze ćwiczenia letnie eskadra odbyła na poligonie Grudziądz-Grupa^[2]. W 1932 eskadra tradycyjnie odbywała szkołę ognia lotniczego w Grudziądzu, a w sierpniu klucz Fokkerów uczestniczył w ćwiczeniach obrony przeciwlotniczej w Siedlcach. W czerwcu 1933 jednostka uczestniczyła w paradnym przeglądzie 1 pułku lotniczego na lotnisku Okęcie, dokonanym przez wizytującego Polskę Generalnego Inspektora Sil Zbrojnych Rumunii – księcia Mikołaja. Coroczną szkołę ognia lotniczego eskadra odbyła na poligonie błędowskim, startując na zadania z lotniska Rakowice, a następnie odleciała na ćwiczenia letnie na poligon Toruń-Podgórz^[2].

W 1935 samoloty eskadry otrzymały kolejne numery taktyczne od 94 do 99^[3]. W maju 3-samolotowy klucz Fokkerów wziął eskadry w rewii na lotnisku Mokotów. Całością dowodził mjr pil. Stefan Pawlikowski. W czerwcu załogi eskadry odbyły szkołę ognia na poligonie Modlin. W czerwcu 1936 w Krakowie, wspólnie z 211 i 212 eskadrą, załogi realizowały program strzelecki i bombardierski, a w sierpniu brały udział w koncentracji jednostek lotniczych zakończonej defiladą powietrzną nad Warszawą^[3].

Doskonalenie obserwatorów, pilotów i strzelców samolotowych odbywało się też metodą kursową. Szkolenie tego typu organizowane było w dywizjonie szkolnym 1 pułku lotniczego. We wrześniu 1936 załogi uczestniczyły w koncentracji lotnictwa Skniłowie. Tam współpracowano z oddziałami wojsk lądowych w rejonie Złoczów–Lwów. Po zakończeniu manewrów obserwatorzy i personel techniczny 213 eskadry zostali przeszkoleni w zakresie obsługi i eksploatacji nowego samolotu PZL-23 „Karaś”^[3]. W styczniu 1937 eskadra szkoliła się na poligonie Modlin, w maju w ramach eskadry treningowej piloci odbyli przeszkolenie na samolotach „Karaś”, a latem szkolili się ogniowo na poligonie błędowskim, by w rejonie Modlina odbyć ćwiczenia letnie. Organizacja nowych jednostek w 1 pułku lotniczym spowodowała przesunięcie części wyszkolonego personelu latającego i naziemnego eskadry do formujących się nowych eskadr w ramach V/1 dywizjonu bombowego lekkiego^[4].

Polsko-litewski zatarg graniczny spowodował, że w połowie marca 1938 eskadra odleciała na lotnisko Lida. Na Okęcie eskadra wróciła 26 marca. W początkach maja zorganizowano przeszkolenie pilotów eskadr bombowych w obsłudze technicznej użytkowanych samolotów. W okresie letnim załogi zostały przejściowo wyposażone w samoloty „Karaś” i na nich uczestniczyły w szkole ognia, a następnie w dużych manewrach na Wołyniu. Po powrocie na Okęcie 213 eskadra otrzymała kilka nowoczesnych samolotów PZL-37A „Łoś”, na których podjęto szkolenie i zgrywanie załóg. Ponadto przy eskadrze zorganizowano V Kurs Strzelców Samolotowych–Radiotelegrafistów^[5].

Eskadra ćwiczebno-bombowa

Rozkazem MSWojsk. L.dz. 2784/tjn. Wyszk. z 8 sierpnia 1938, z dniem 1 listopada 213 eskadra została zreorganizowana w eskadrę ćwiczebno-bombową^[5]. Zadaniem tej specjalnej jednostki miało być szkolenie personelu latającego przeznaczonych do jednostek bombowych. W przyszłości eskadra ćwiczebno-bombowa miała się przekształcić w szkolny dywizjon bombowy^[6]. Wyposażono ją między innymi w bombowce LWS-6 Żubr^[7]. W marcu 1939 eskadra została przesunięta z Okęcia na lotnisko Małaszewicze. Nowo wybudowane lotnisko stało się bazą szkoleniowo-zaopatrzeniową lotnictwa bombowego. Od maja uruchomiono w eskadrze VI Kurs Strzelców Samolotowych-Radiotelegrafistów, zakończony w ostatnich dniach sierpnia 1939. W lecie odbyło się szkolenie na samolotach Łoś. Przeszkolono około 20 podchorążych – absolwentów SPL w Dęblinie. Zasilili oni eskadry 210, 215 i 220 dywizjonów bombowych, wyposażonych w samoloty PZL.37 Łoś^[6]. W kampanii wrześniowej eskadra ćwiczebno-bombowa została ewakuowana na lotnisko Prużana, a następnie na południowy wschód kraju^[8].

Żołnierze eskadry

Dowódcy eskadry^[9]
Stopień	Imię i nazwisko	Okres pełnienia służby
por. obs.	Czesław Wajcht	VI–VII 1931
por. obs.	Zygmunt Wasilewski	VII 1931 –
por.obs.	Apoloniusz Protassewicz (czpo)	30 VI 1933 –
kpt. obs.	Stanisław Kijankowski (czpo)	30 IX 1933 –
por.pil.	Stefan Floryanowicz	19 X 1933 –
kpt. pil.	Stanisław Cwynar	1 XI 1937 – 20 X 1938
kpt.pil.	Józef Wyrzykowski	20 X 1938 –
por. pil.	Edmund Rój^[b]	1939

Samoloty eskadry

PZL.23 Karaś
Fokker F.VII
RWD-8

Wypadki lotnicze

W okresie funkcjonowania eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze zakończone obrażeniami lub śmiercią pilota^[10]:

18 sierpnia 1931 samolot typu Fokker ana skutek awarii silników rozbił się przy lądowaniu. Załoga: por. obs. Gustaw Dąbrowski, plut.pil. Jan Kibler i plut. strz. samol. Jerzy Daszkiewicz poniosła śmierć. Wraz z nimi zginął pasażer – adiutant komendanta Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania por. obs. Michał Mazurek.
8 lipca 1933 załoga eskadry rozbiła samolot. Szer.mech. Tadeusz Piotrowski zginął, a ppor. obs. Olgierd Cumft, plut.pil. Antoni Paszkowski i szer.mech. Tadeusz Chłudziński doznali ciężkich obrażeń.
23 listopada 1938 w czasie lotu treningowego zginęła załoga: kpr.pil. Władysław Szpiganowicz, kpr.strz.samol. Jan Grűn i kpr.strz.samol. Kazimierz Kalinowski.

Uwagi

↑ Godło eskadry zaprojektował por. obs. Bolesław Sadowski^[1].
↑ Dowódca eskadry ćwiczebno-bombowej^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Pawlak 1989 ↓, s. 100.
↑ ^a ^b Pawlak 1989 ↓, s. 101.
↑ ^a ^b ^c Pawlak 1989 ↓, s. 102.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 103.
↑ ^a ^b Pawlak 1989 ↓, s. 104.
↑ ^a ^b ^c Pawlak 1989 ↓, s. 401.
↑ Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Bellona, 2003, s. 161. ISBN 83-11-09319-9.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 402.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 100-104.
↑ Pawlak 1989 ↓, s. 100–104.

Bibliografia

Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Lotnictwo wojskowe II RP

Formowanie
Polskie lotnictwo wojskowe w wojnie polsko-ukraińskiej
Polskie lotnictwo wojskowe w wojnie polsko-bolszewickiej
Polskie lotnictwo wojskowe 1939
Działania polskiego lotnictwa nad Słowacją (1939)
Dowództwo Lotnictwa MSWojsk.
Wojska Balonowe (Aeronautyczne)
Służba lotnictwa

Grupy i brygady lotnicze

Pułki lotnicze

Grupy lotnicze (dywizjony)

Dywizjony

myśliwskie	III/1 III/2 III/3 III/4 III/5 III/6 IV/1
liniowe	II/2 II VI X XV XX
towarzyszące	VI/1 II/2 IV/3 IV/5
morskie	Morski Dywizjon Lotniczy

Eskadry

wywiadowcze	1 2 3 4 (toruńska) 5 6 (lwowska) 8 9 10 11 12 14 16 17 18 41 42 43 44
lotnicze	5 7 12 13 14 23 24 31 32 33 34 35 36 41 42 43 44 54 62 63
towarzyszące (obserwacyjne)	13 16 19 23 26 29 33 36 39 43 46 49 53 56 59 63 66 69
liniowe (rozpoznawcze)	11 12 13 21 22 24 31 32 34 35 41 42 51 54 55 61 62 64 65
myśliwskie	7 13 15 19 111/1 plotn 111/3 plotn 112/1 plot 112/3 plot 113 N 113/1 plot 113/11 plot 114/1 plot 117 118 114/11 plot 115 116 121/1 plot 121/2 plot 122/1 plot 122/2 plot 123/2 plot 123/4 plot 124 131 132 133 141 142 143 151 152 161 162
bombowe (niszczycielskie)	13 14 21 211(11) 212(12) 213 214 215 216(16) 217(17) 221 222 21(1) 22(2) 55 64(4) 65(5)
lotnictwo morskie	1 edr 2 ebr rzeczna
wielkopolskie	1 2 3 4
Inne	eskadra KOP sztabowa

Plutony

łącznikowe	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 LOW

Szkolnictwo

Inne

Polskie samoloty wojskowe do 1939 roku

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie