Benedetta Cappa

Benedetta Cappa

Benedetta Cappa Marinetti

Benedetta Cappa, 18. marca 1937
Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1897 Rzym
Data i miejsce śmierci	15 maja 1977 Wenecja
Narodowość	włoska
Dziedzina sztuki	malarstwo, poezja, proza
Epoka	XX wiek
Multimedia w Wikimedia Commons

Benedetta Cappa, właśc. Benedetta Cappa Marinetti (ur. 14 sierpnia 1897 w Rzymie, zm. 15 maja 1977 w Wenecji) – włoska malarka, poetka, scenografka, przedstawicielka drugiej fazy futuryzmu. Żona Filippo Tommaso Marinettiego.

Życiorys

Urodziła się 14. sierpnia 1897 roku w Rzymie. Jej rodzice pochodzili z rejonu Piemontu. Benedetta otrzymała surowe wychowanie^[1].

Rodzina

Matka Benedetty, Amalia Cappa, była numerolożką, wyznawała wierzenia Waldensów. Jej protestanckie korzenie miały wpływ na wychowanie córki^[2]. Ojciec Benedetty, Innocenzo Cappa, był urzędnikiem Ministerstwa Kolei, potem został mianowany oficerem wojskowym. Stosował surowe zasady wychowania swoich dzieci^[1]. Zmarł przedwcześnie, hospitalizowany po silnym załamaniu nerwowym, które miało miejsce na froncie^[1]. Tragiczna śmierć ojca Benedetty odcisnęła piętno na życiu kobiety i odbiło się echem we wszystkich innych doświadczeniach i jej wizji świata.

Znaczącą rolę w jej zainteresowaniu światem polityki i sztuki miało dwóch jej braci. Alberto był historykiem i pisarzem, Arturo pracował w politycznych gazetach Il Comunista i L'Ordine Nuovo (pol. Nowy porządek). Obaj byli socjalistami i uczestniczyli w spotkaniach i działaniach futurystów. Arturo znał środowisko także dzięki swojej partnerce – awangardowej malarce Růženie Zátkovej^[3].

Edukacja i praca

Jako dziecko pisała poezję i uczyła się malarstwa oraz gry na pianinie. Uczęszczała do Vittoria Columna w Rzymie, którą ukończyła w 1914 roku. Kontynuowała tam naukę jeszcze dwa lata i otrzymała dyplom nauczycielki szkoły podstawowej^[3].

Podczas I wojny światowej Benedetta pracowała na zajęciach pozaszkolnych dla dzieci w trudnej sytuacji. Uczęszczała na zajęcia na Universita degli studi di Roma, którą ukończyła w 1917 roku^[2]. Bardzo prawdopodobne, że Benedetta znała nowy system pedagogiczny Marii Montessori. W 1907 roku Montessori otworzyła Casa dei Bambini (pol. Dom Dzieci), a jej idea skupiała się na edukacji małych dzieci w kierunku doświadczeń zmysłowych, przede wszystkim dotykowych. Benedetta przekonfigurowała koncepcje haptyczności pod kątem ideologii futurystycznej związanej z taktylizmem^[3].

Zachęcona aktywnością braci wokół futurystów oraz ich kontaktami w środowisku, a także z powodu jej przyjaźni z malarką Růženą Zátkovą, Benedetta zainteresowała się sztuką. Po zakończeniu wojny, oficjalnie porzuciła nauczycielską karierę i rozpoczęła naukę w studiu malarza Giacomo Balli, które znajdowało się kilka przecznic od jej rodzinnego domu w Rzymie^[3]. Poprzez nauczyciela, który należał do ruchu futurystów, zaczęła aktywnie poznawać awangardowe środowisko artystów, poetów i pisarzy bywających w atelier nazywanym Casa Balla^[3]. Jej rodzina znała Filippo Tommaso Marinettiego od 1910 roku, głównie poprzez kontakty braci Cappa, Benedetta poznała go w 1918 roku w Casa Balla. Korespondencja, którą wymieniali od 1918 roku, zdradza charakter ich przyjaźni - początkowo połączyła ich intelektualna ciekawość, listy obojga są formalne w formie i dotyczą idei futuryzmu i dyskusji ich literackich prac. Pobrali się w 1923^[2]. Mieli trzy córki: Vittorię (ur. 1927), Alę (ur. 1928) i Lucę (ur. 1932)^[4][5].

Po ślubie para najpierw zamieszkała w Mediolanie, potem przeniosła się do Rzymu, gdzie brali aktywny udział w transformacji futuryzmu po wojnie. Wielu liderów ruchu zginęło podczas wojny, a małżeństwo Benedetty i życie rodzinne miało widoczny wpływ na formułowanie nowych idei awangardowych. Benedetta mogła mieć kluczowy wpływ na literacką i artystyczną przemianę drugiej fazy futuryzmu, która trwała do wczesnych lat 40. Marinetti próbował podtrzymać początkowy rozmach ruchu zastępując chaos i przemoc nowymi futurystycznymi konceptami pragnienia uchwycenia emocji i duchowych aspektów współczesnych zjawisk np. podróży samochodowych i lotniczych^[3].

Benedetta Cappa zmarła 15 maja 1977 roku w Wenecji w wieku 80 lat^[2].

Twórczość

„Jestem zbyt wolna i niezależna - nie chcę być krępowana. Chcę być tylko sobą.”

Zdanie to było odpowiedzią Benedetty z 23. listopada 1918 roku na wcześniejszy list Marinettiego, w którym nazwał ją parolibera futurista. Parolibera było jej odkryciem związanym z futuryzmem. Oznaczało kombinację elementów wizualnych i tekstu. Podejście do nadania twórczości i twórczyni etykiety, określa twórczą wolność i chęć eksperymentalnych poszukiwań artystki^[3].

Wczesna twórczość

Na pierwszy etap jej twórczości z lat 1918-1921 miały wpływ dwa źródła. Jednym z nim byli futuryści - korespondowała z Filippo Tommaso Marinettim, jej nauczycielem był Giacomo Balla. Nie bez znaczenia były doświadczenia, które wyniosła z poprzedniej dziedziny zawodowej. Podczas eksperymentów z malarstwem inspirowała się studiami i pracą nauczycielską z dziećmi. Benedetta znała system edukacyjny Montessori i przetransferowała sensoryczność metod nauczania dzieci na swoje prace - eksperymentowała z wielomateriałowymi dotykowymi planszami, których odbiór nie ograniczał się tylko do zmysłu wzroku, a proponował możliwość poznania sztuki haptycznie poprzez faktury, co wzbogacało odbiór estetyczny jej prac^[3].

11. stycznia 1921 roku Marinetti opublikował Manifesto del Tattilismo (Manifest Taktyzmu). W teście zaznaczał, że idea taktyzmu powstała w ciemnych okopach I wojny światowej, gdzie bez dostępu do światła miał możliwość odczuwać otaczającą go rzeczywistość głównie za pomocą dotyku. W tekście przedstawił się jako jedyny autor formy sztuki zwanej tavola tattile (pol. stół dotykowy) oraz ilustrującego manifest modelu zatytułowanego Sudan-Parigi (ok.1920) przedstawiającego nową jakość sztuki. Benedetta i Marinnetii razem pracowali nad serią prac, które miały być odczuwane, a nie widziane. Dopiero w 1938 roku w tekście Manifesto della ceramica futurista (pol. Manifest ceramiki futurystycznej) Marinetti oficjalnie uznał udział Benedetty w powstaniu taktyzmu, podając ich współudział w jego odkryciu^[3][6].

Artystyczne poszukiwania Benedetty, które można powiązać z futuryzmem dotyczyły eksperymentów techniką parolibera oraz zgłębianie nazwanej przez siebie sintesi grafiche (syntezy graficznej). Artystka podjęła te starania, by zilustrować swoją powieść z 1924 roku Le Forze Umane (pol. Siły ludzkie). Efektem jej pracy było stworzenie dziewiętnastu prac: syntez tekstu i kontekstów, w których połączyła razem mimetyzm i abstrakcję, tekst i intuicyjne szkicowanie. Poprzez prace z tej serii zaprezentowała swoje koncepcje płci, o których pisała też w swoich tekstach - kobiety i mężczyźni są sobie równi i tak samo potrzebni^[3].

W listopadzie 1924 roku uczestniczyła w I congresso nazionale futurista (pol. I Narodowym Kongresie Futurystów) w Mediolanie. W swoim wystąpieniu zaznaczyła, że w artysta powinien zastąpić tradycyjne media plastikowymi i wielomateriałowymi tak, by między kolorami i materią, kształtem i wagą, ciepłem i emocjonalnością były widoczne formy wizualne i dotykowe^[7].

Druga faza futuryzmu

Z biegiem czasu druga faza futuryzmu zaczęła się rozwijać, a nazwisko Benedetty pojawiało się na wielu kluczowych dokumentach stanowiących nowe zasady i koncepcje ruchu. Wystawa Mostra di trentaquattro pittori futuristi (pol. Wystawa trzydziestu czterech malarzy futurystów) i katalog do ekspozycji prezentowanej 1927 roku w Galleria Pesaro w Mediolanie odegrały kluczową rolę w transformacji futuryzmu drugiej fazy proponując nową interpretację sztuki mechanicznej - sztuka futurystyczna miała być pojmowana jako maszyna, która w parach i tekście wyrażona była formą prostych kolorów i sinym oddziaływaniem na cały wachlarz zmysłów, by wywołać maksimum emocji. Futuryści tworzący w drugiej fazie za cel obali zbadanie relacji między kolorem a fizycznym materiałem, formą i wagą, kolorem i emocjami^[3]. Wstęp został podpisany m.in. przez Benedettę^[8].

W 1931 roku znalazła się wśród ośmiu futurystów, którzy podpisali tekst kolejnej kluczowej doktryny Manifesto dell'Aeropittura (pol. Manifest malarstwa powietrznego). W tym samym roku odbyła się pierwsza aeropikturystyczna wystawa w Rzymie. Manifest dowodził zmianę zainteresowania futurystów - z pojazdów samochodowych na samoloty. Głosili, że porzucają ograniczenia ziemi, żeby za pomocą poezji, malarstwa oraz rzeźby osiągnąć estetykę lotu i życia w powietrzu - starali się uchwycić optyczne i psychiczne doznania lotu. Forma odwoływała się do spłaszczenia i zmiany perspektywy, uchwycenia widoków z dużej wysokości^[3]. Futurystyczna fascynacja lotnictwem oscylowała blisko polityki Benito Mussoliniego^[9].

Po śmierci Marinettiego w 1944 roku porzuciła działalność artystyczną na rzecz pracy nad zachowaniem pamięci o ruchu futurystycznym^[3].

Wystawy

• 1926, Biennale w Wenecji, Wenecja^[7],
• 1927, Mostra di trentaquattro pittori futuristi (pol. Wystawa trzydziestu czterech malarzy futurystów), Galleria Pesare, Mediolan^[3],
• 1931, Mostra di futurista di aeropittura e di scenografia (pol. Futurystyczna wystawa aeromalarstwa i scenografii), Galleria Pesare, Mediolan-Rzym^[10],
• 2014, Italian Futurism 1909-1944. Reconstructing the Universe, Solomon R. Guggenheim Museum, Nowy Jork^[11].

Przypisy