Lee Harvey Oswald

Lee Harvey Oswald

Data i miejsce urodzenia	18 października 1939 Nowy Orlean
Data i miejsce śmierci	24 listopada 1963 Dallas
Przyczyna śmierci	rany postrzałowe
Zawód, zajęcie	pracownik magazynu książek
Małżeństwo	Marina Prusakowa
Dzieci	June Lee Oswald, Audrey Marina Rachel Oswald
Multimedia w Wikimedia Commons

Lee Harvey Oswald (ur. 18 października 1939 w Nowym Orleanie, zm. 24 listopada 1963 w Dallas) – amerykański żołnierz i kryminalista, znany jako domniemany zabójca prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna F. Kennedy’ego w zamachu 22 listopada 1963, według wniosków dwóch amerykańskich komisji rządowych ds. tego zabójstwa^[1].

Życiorys

Dzieciństwo

Urodził się w Nowym Orleanie. Jego ojciec, weteran I wojny światowej, zmarł przed jego urodzeniem^[1]. Matka początkowo sama wychowywała trzech synów: Lee Harveya, starszego Roberta i syna z pierwszego małżeństwa Johna Edwarda Pica. Następnie Lee kilka lat przebywał w sierocińcu, ponieważ matka nie była w stanie się nim opiekować^[1]. Rodzina często się przeprowadzała. Zanim Lee skończył 18 lat, przeprowadzał się aż 22 razy. Mieszkał najczęściej w okolicach Nowego Orleanu i Dallas, ale mieszkał też krótko w Nowym Jorku^[1].

Był trudnym dzieckiem. Gdy przebywał u swego przyrodniego brata, ten go wyrzucił z domu po tym, jak Lee groził nożem jego żonie. Po podejrzeniach o wagary sąd nakazał mu poddać się obserwacji psychiatrycznej. Tam stwierdzono zaburzenia osobowości, agresywne tendencje i zalecono leczenie psychiatryczne^[1].

Z racji częstych przeprowadzek Oswald uczęszczał do 12 szkół. Edukację zakończył w wieku 16 lat. Wtedy zainteresował się marksizmem. Napisał do Socjalistycznej Partii Ameryki chcąc uzyskać informacje o ich młodzieżówce^[1].

Służba wojskowa

Mimo lewicowych poglądów, został przyjęty do US Marines w 1956^[1]. Został przeszkolony jako operator radaru i wysłany najpierw do bazy w Irvine w stanie Kalifornia, a potem na lotnisko Atsugi w Japonii^[1]. Lotnisko w Japonii było bazą samolotów U-2, ale brak dowodów na to, że Oswald brał jakikolwiek udział w planowaniu lotów. Ostracyzm sprawił, że stawał się coraz bardziej zagorzałym marksistą.

W czasie służby dwa razy był sądzony przez sąd wojskowy^[1]. Za pierwszym razem ukarano go za to, że użył broni, do której nie miał dostępu. Za drugim razem wszczął bójkę z sierżantem podejrzewając go o to, że to on stał za jego ukaraniem. Pod koniec służby wykonywał prace pomocnicze.

Pobyt w ZSRR

W 1959 wyjechał do Związku Radzieckiego^[1]. Wyjazd był wcześniej zaplanowany, ponieważ Oswald uczył się rosyjskiego i wziął 1500 dolarów, uprzednio zwalniając się z wojska.

Gdy przyjechał do ZSRR, oświadczył m.in., że nie myśli o powrocie do USA, a rząd radziecki uważa za swój. Demonstracyjnie oddał swój paszport w ambasadzie USA^[1]. Rosjanie początkowo byli zadowoleni z jego przyjazdu. Szybko zauważyli jednak, że Oswald nie ma im nic do zaoferowania^[2]. Mimo sprzeciwu KGB, pozwolono mu zostać w ZSRR. Chciał zostać w Moskwie, ale został wysłany do Mińska. Tam został zatrudniony w fabryce Gorizont produkującej artykuły elektroniczne. Przez cały czas pobytu Oswald był pod stałą obserwacją KGB^[2].

Amerykański pisarz Norman Mailer, który w 1995 r. wydał książkę „Opowieść Oswalda” (ang. Oswald’s Tale: An American Mystery; w Polsce wydana w 2001 r.), w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych przyjechał do Mińska i z pomocą Stanisława Szuszkiewicza dotarł do oficerów KGB, którzy śledzili Oswalda. Jak wynika z ich relacji, oprócz obserwacji Amerykanina, KGB przy założeniu jego dobrych intencji, miało ułatwić mu start w nowym życiu. Ponadto nadano mu kryptonim „Lichoj”^[2]. Mimo że miał prawie idylliczne warunki życia (duże, umeblowane mieszkanie i pensja od Rosyjskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża), pobyt w ZSRR zaczął mu coraz bardziej doskwierać. W swoim dzienniku skarżył się na brak atrakcji i możliwości wydawania pieniędzy. Jedyną jego rozrywką było podrywanie dziewcząt^[2].

Na początku 1961 roku poznał Marinę Prusakową, dziewiętnastoletnią studentkę z Leningradu, mieszkającą wówczas z wujkiem i ciotką. Późniejsze raporty opisywały jej wujka jako pułkownika KGB, choć tak naprawdę był niezbyt wysoko postawionym urzędnikiem w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, zajmującym się przemysłem drzewnym. W kwietniu 1961 wzięli ślub, a w lutym 1962 urodziła się ich córka^[1]. Jak wynika z książki Mailera, KGB było zaskoczone i niezadowolone z takiego obrotu sprawy^[2].

Powrót do USA

Po czterech miesiącach starań Prusakowej o wyjazd i rozmowach z ambasadą USA w Moskwie, 1 czerwca 1962 r. Oswald razem z rodziną opuścił ZSRR. Do USA przybyli 13 czerwca^[2]. Razem z Mariną i dwiema córkami zamieszkał w Dallas w Teksasie, gdzie również mieszkali jego brat i matka. Oswald zamierzał napisać pamiętnik dokumentujący życie w Związku Radzieckim, a także działał w Komitecie „Fair Play” wobec Kuby^[1]. Część ulotek FPCC Oswalda miało nadruki z adresem „544 Camp Street”. Był to ten sam budynek, w którym swoje biuro miał Guy Banister, eks-agent FBI zaangażowany w działalność kontrwywiadowczą. Wskazuje to na infiltrację organizacji przez służby rządowe lub bezpośrednią współpracę Oswalda z FBI^[3]. 10 kwietnia 1963, Oswald przeprowadził nieudany zamach na życie prawicowego generała, Edwina Walkera^[1].

Wyjazd do Meksyku

We wrześniu 1963 r. Oswald pojechał do Nowego Orleanu w celu odebrania zasiłku dla bezrobotnego w wysokości 33 dolarów. Następnie kupił bilet na autobus, ale zamiast do Dallas pojechał do Laredo, miasta przy granicy z Meksykiem, po czym kontynuował podróż do Meksyku. Jego celem był wyjazd na Kubę, czego nie ukrywał przed współpasażerami^[4]. Gdy dojechał do meksykańskiej stolicy, udał się do ambasady kubańskiej, gdzie wypełnił aplikację wizową twierdząc, że chce odwiedzić Kubę przed powrotem do ZSRR^[1]. Kubańczycy przed wydaniem wizy zażądali zatwierdzenia planów jego podróży przez ambasadę Związku Radzieckiego^[1]. Ambasada ZSRR w Meksyku nie była jednak chętna do pomocy. Oswald otrzymał wizę kubańską dopiero w połowie października. Przez cały czas był pod obserwacją agentów CIA.

Zanim jednak otrzymał wizę, z początkiem października wrócił do USA^[1]. Jego przyjaciółka, Ruth Paine, znalazła mu pracę w Teksańskiej Składnicy Podręczników w Dallas. Wynajmował tam mieszkanie, a weekendy spędzał z żoną w Irving w domu należącym do Paine. W tym samym czasie był obserwowany przez FBI, a agenci federalni dwukrotnie odwiedzili Paine w jej domu licząc na uzyskanie informacji o żonie Oswalda podejrzewanej o bycie sowieckim szpiegiem^[5].

Zamach na Johna F. Kennedy’ego

 Osobny artykuł: Zamach na Johna F. Kennedy’ego.

Litera A wskazuje okno, z którego strzelał Oswald; B to okno, z którego Norman, Williams i Jarman obserwowali przejeżdżający konwój w czasie zamachu

Fragment zdjęcia Toma Dillarda przedstawiający 5. i 6. piętro TSBD w ciągu kilku minut od zamachu

Widok na Elm Street z szóstego piętra składnicy podręczników

„X” oznacza miejsce, w którym śmiertelna kula trafiła Kennedy'ego na Elm Street. W tle składnica książek

Jeden z kolegów Oswalda w pracy zeznał, że widział Oswalda przebywającego na piątym piętrze składnicy podręczników na 35 minut przed zamachem^[6].

Według Raportu Komisji Warrena, Oswald po dokonaniu zamachu ukrył broń za pudłami i zszedł na dół. Na drugim piętrze budynku trafił na policjanta z bronią w ręku, który poszukiwał sprawcy. Przepuścił go po tym, jak szef Oswalda potwierdził jego tożsamość. Następnie Oswald wyszedł wcześniej z pracy^[7] i udał się do domu, gdzie zostawił kurtkę, po czym wyszedł ponownie. Po przejściu kilkuset metrów został zagadnięty przez policjanta J.D. Tippita. Oswald wyciągnął pistolet i zastrzelił funkcjonariusza na oczach świadków, a następnie zbiegł z miejsca zdarzenia. Ukrył się w kinie Texas, zauważył to jednak kierownik pobliskiego sklepu z obuwiem, Johnny Brewer, który zawiadomił bileterkę. Ta zadzwoniła na policję. Brewer zidentyfikował Oswalda i policjanci, po krótkiej szamotaninie (Oswald próbował strzelać, ale pistolet nie wypalił) odwieźli go na posterunek^[8].

Początkowo policja przesłuchała go jako podejrzanego w sprawie zabójstwa Tippita. Dopiero po kilkunastu godzinach został przesłuchany na okoliczność zabójstwa Johna F. Kennedy’ego. Oswald nie przyznał się do zarzucanego mu czynu^[9].

Śmierć i jej okoliczności

Dwa dni po aresztowaniu, 24 listopada 1963 Oswald został postrzelony przez Jacka Ruby’ego, gangstera i właściciela klubu nocnego z Dallas. Nieprzytomnego Oswalda przewieziono do szpitala, gdzie zmarł^[1].

Kontrowersje co do udziału Oswalda w zamachu

Kwestia udziału Oswalda w zamachu na prezydenta Kennedy’ego wciąż jest przedmiotem licznych kontrowersji. Krytycy oficjalnie przyjętej wersji wydarzeń najczęściej nie kwestionują, iż brał on udział w spisku, jednakże uważają, że został on wykorzystany jako kozioł ofiarny w celu odwrócenia uwagi od zleceniodawców i wykonawców zabójstwa^[10]. Jako osoba o komunistycznych przekonaniach doskonale bowiem pasował do wizerunku samotnego zamachowca-fanatyka. Należy jednak podkreślić, iż Oswald zastrzelił policjanta, który próbował go aresztować w dniu zamachu, wcześniej natomiast miał próbować zabić jednego ze skrajnie prawicowych teksańskich polityków, generała Edwina Walkera (zamach taki istotnie miał miejsce w kwietniu 1963 r.).

Oswald rzeczywiście był przeciętnym strzelcem (miał słabe wyniki na strzelnicy podczas służby w US Marines, stąd krytycy hipotezy o samotnym zamachowcu wskazują, iż wątpliwe jest, aby zdołał on trafić trzykrotnie prezydenta z dość trudnej pozycji z 6. piętra budynku). Podnoszą oni także, iż mało prawdopodobne jest, aby był on w stanie oddać trzy strzały w krótkim czasie, który Komisja Warrena oszacowała na zaledwie 5–6 sekund^[10]. Ponadto karabin Mannlicher Carcano Model 91/38 należący do Oswalda, który miał być użyty w czasie zamachu, był dość zawodną bronią, w dodatku celownik optyczny został na nim zamontowany w nieprawidłowy sposób. Jako argument przeciwko winie Oswalda wskazuje się także okoliczność, iż kilka sekund przed faktycznym oddaniem strzałów samochód prezydenta wykonywał skręt naprzeciwko okna, w którym Oswald miał się znajdować. Skręt wiązał się oczywiście z koniecznością zmniejszenia prędkości, co ułatwiało oddanie strzałów. Tymczasem strzały padły, dopiero gdy samochód, przyspieszając, zaczął się oddalać od składnicy książek, przez co celowanie dla strzelca znajdującego się w tym budynku było już znacznie trudniejsze.

Źródłem licznych wątpliwości jest także zamordowanie Oswalda w dwa dni po zamachu przez Jacka Ruby’ego – człowieka powiązanego z mafią^[10]. Dyskusyjny jest także, biorąc pod uwagę to kim był Ruby, podawany przez niego motyw zabójstwa. Rzekomo chciał on bowiem oszczędzić wdowie po prezydencie bólu w czasie procesu^[10]. Nigdy też nie zostało w sposób przekonujący wyjaśnione w jaki sposób Ruby’emu udało się przedostać w pobliże Oswalda pilnowanego przez licznych policjantów.

Ekshumacja

W 1981 dokonano ekshumacji zwłok Oswalda na prośbę brytyjskiego badacza Michaela Eddowesa, za zgodą wdowy po zamachowcu. Eddowes w swojej książce Khrushchev killed Kennedy wydanej w 1975 wysunął tezę, że to nie Oswald, lecz jego sobowtór imieniem Alek był zamachowcem. Ów zamachowiec miał być agentem KGB i członkiem większej grupy. Eddowes na dowód swojej hipotezy przytacza również twierdzenie, że ów sobowtór nie ma blizny po operacji sprzed kilku lat przed śmiercią, a Oswald takową posiadał. Badania dokonane po ekshumacji nie potwierdziły żadnej z hipotez prezentowanych przez Eddowesa. Odnaleziono bowiem blizny po operacji, porównanie kartoteki dentystycznej również potwierdziło tożsamość Oswalda^[11].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Crime Library: Lee Harvey Oswald. crimelibrary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-03-13)]. (ang.)
• Who was Lee Harvey Oswald? (ang.)
• Lee Harvey Oswald in Russia (ang.)