Aktynowce

Aktynowce – grupa pierwiastków chemicznych wydzielona z układu okresowego. Ich nieoficjalny wspólny symbol to An[1][2].

Grupa ta liczy 15 metali: aktyn[a], tor, protaktyn, uran, neptun, pluton, ameryk, kiur, berkel, kaliforn, einstein, ferm, mendelew, nobel, lorens[3][4].

Metale te są dość aktywne chemicznie o zróżnicowanym, w odróżnieniu od lantanowców, stopniu utleniania – od III dla pierwiastków o jądrze większym od kiuru do VI dla uranu.

Wszystkie aktynowce są promieniotwórcze. Praktycznie tylko tor, protaktyn i uran występują w skorupie ziemskiej, ponieważ ich okres połowicznego rozpadu jest rzędu wieku Ziemi. Śladowe ilości neptunu i plutonu można znaleźć w rudach uranu. Są one prawdopodobnie produktem oddziaływania szybkich neutronów pochodzących z promieniowania kosmicznego na jądra uranu.

Aktynowce położone w układzie okresowym za uranem, tzw. transuranowce (zwane również uranowcami[5]), praktycznie nie występują w przyrodzie i muszą być otrzymywane w drodze sztucznych przemian jądrowych.

Wśród aktynowców wyróżnia się również cisuranowce[6], czyli aktynowce o liczbie atomowej mniejszej niż 92. Natomiast grupa transuranowców o liczbie większej od 95 bywa nazywana kiurowcami[6] dla podkreślenia ich podobnych właściwości chemicznych.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Według Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej aktyn zalicza się do aktynowców, jednak w podręcznikach spotyka się często przypisanie aktynu do skandowców, a nie aktynowców, np. J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 410. ISBN 83-01-12352-4. lub Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 1008. ISBN 83-01-13654-5.

Przypisy

  1. ↑ Taro Saito: Inorganic Chemistry. Kanagawa University, 2004, s. 155.
  2. ↑ N.N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Oxford; New York: Pergamon Press, 1984, s. 1470. ISBN 0-08-022057-6.
  3. ↑ Nomenclature of Inorganic Chemistry: Second Edition – Definitive Rules 1970. „Pure Appl. Chem.”. 28 (1), s. 1–110, 1971. DOI: 10.1351/pac197128010001. 
  4. ↑ Neil G.N.G. Connelly Neil G.N.G. i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 51, ISBN 978-0-85404-438-2  (ang.).
  5. ↑ Słownik wyrazów obcych PWN. [dostęp 2009-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-03)]. (pol.).
  6. ↑ a b Chemia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1990, seria: Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. ISBN 83-204-0697-8.
p • d • e
Układ okresowy pierwiastków
1 2   3[i] 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 H   He
2 Li Be   B C N O F Ne
3 Na Mg   Al Si P S Cl Ar
4 K Ca   Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr   Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba   La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
8 Uue Ubn ✱  
  ✱ Ubu Ubb Ubt Ubq Ubp Ubh Ubs ...[ii]  
Metale alkaliczne Metale ziem
alkalicznych 		Lantanowce Aktynowce Metale przejściowe Metale Półmetale Niemetale Halogeny Gazy szlachetne Właściwości
nieznane
  1. ↑ Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.
  2. ↑ Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.
Kontrola autorytatywna (pierwiastek chemiczny):
  • LCCN: sh85000700
  • GND: 4141330-1
  • NDL: 00560152
  • BnF: 121509511
  • BNCF: 23907
  • NKC: ph543053
  • BNE: XX530121
  • J9U: 987007293854005171
Encyklopedia internetowa:
  • Britannica: science/actinoid-element
  • Catalana: 0268423
  • DSDE: actinider