Bitwa pod Przewodowem

Bitwa pod Przewodowem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	10–11 sierpnia 1920
Miejsce	pod Przewodowem
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Jerzy Ferek-Błeszyński Bernard Mond
Siły
Grupa płk. Błeszyńskiego 11 Brygada Strzelców
brak współrzędnych

Bitwa pod Przewodowem – walki polskiej grupy ppłk. Jerzego Błeszyńskiego z sowiecką 11 Brygadą Strzelców w czasie II ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

W pierwszej dekadzie lipca 1920 przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[1]. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich^[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę^[4]. Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie rozpoczęły wycofanie na linię Bugu^[5][6].

Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4. Armia oraz Grupa Poleska powstrzymają bolszewików i umożliwią przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia^[7]. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand^[8].

Utrata twierdzy brzeskiej spowodowała, że plan Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego uderzenia znad Bugu w skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego i rozegrania tam decydującej bitwy przestał być realny^[9]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła^[10].

Działania wojsk w rejonie Przewodowa

Po opuszczeniu przedmościa Makowa grupa ppłk. Jerzego Błeszyńskiego otrzymała rozkaz obrony Przewodowa.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Makowem.

10 sierpnia jej pododdziały obsadziły okoliczne wzgórza oraz wyloty dróg na Gołymin, Pękowo i Pułtusk^[11].

W tym czasie sowiecka 4 Dywizja Strzelców maszerowała na zachód w dwóch kolumnach. Jej 10 Brygada Strzelców na Karniewo – Tłucznice, a 11 BS na Przewodowo. Około południa artyleria sowiecka rozpoczęła ogniowe przygotowanie ataku. Po jego zakończeniu, od strony Gołymina i Kozłowa na pozycje III batalionu 205 pułku piechoty uderzyły sowieckie 31 i 32 pułki strzelców. Początkowo polski batalion skutecznie odpierał sowieckie ataki, ale uderzenie strzelców, wzmocnionych dwoma sotniami Kozaków ze skrzydła, zmusiło do odwrotu 2 i 4 kompanie 205 pp. Interweniował dowódca pułku mjr Bernard Mond, który osobiście poprowadził do kontrataku odwodowy II batalion i odzyskał utracone pozycje^[11]. W odpowiedzi przeciwnik wprowadził do walki 33 pułk strzelców i ustawicznie atakował. Walki trwały do północy. Wyczerpani polscy żołnierze zasypiali na stanowiskach obronnych, a dowódca 1 kompanii był tak zmęczony, że linię drzew wziął za tyralierę sowiecką^[11]. Przed świtem 11 sierpnia czerwonoarmiści skrycie podeszli pod stanowiska polskie, obrzucili je granatami i uderzyli „na bagnety”. Początkowo zaskoczone, kompanie 205 pp zwarły szeregi i uderzyły tak skutecznie, że nieprzyjaciel zaczął się cofać. W pościgu Polacy odzyskali Pękowo i Gzy. Dopiero groźba oskrzydlenia zmusiła ich do odwrotu na swoje dawne stanowiska obronne. W tym dniu Sowieci nie wznawiali już natarcia ograniczając się do patrolowania przedpola^[12].

Wieczorem sytuacja ogólna, a szczególnie załamanie się frontu grupy ppłk. Andrzeja Kopy w rejonie Pułtuska, zmusiła grupę ppłk. Błeszyńskiego do dalszego odwrotu na linię Winnica – Gąsiorowo^[13].

 Osobny artykuł: bitwa pod Pułtuskiem.

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.