Strażnica WOP Kietrz

Strażnica WOP
Katscher/Kietrz

Strażnica SG w Kietrzu
Placówka SG w Kietrzu

Budynki byłej strażnicy w Kietrzu (lipiec 2016)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	15 stycznia 2008
Tradycje
Rodowód	213 strażnica WOP 221 strażnica WOP 11 strażnica WOP Kietrz 15 strażnica WOP Kietrz 16 strażnica WOP lądowa Kietrz Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Kietrzu Strażnica WOP Lądowa kadrowa w Kietrzu
Kontynuacja	Strażnica SG w Kietrzu Placówka SG w Kietrzu Placówka SG w Opolu
Komendanci / Dowódcy
Pierwszy	ppor. Mirosław Chwalczyk
Ostatni	kpt. Leszek Dudek
Organizacja
Dyslokacja	ul. Okrzei 5 Kietrz
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	46 komenda odcinka 67 batalion OP 43 batalion WOP 44 batalion WOP Górnośląska Brygada WOP batalion graniczny WOP Górnośląska Brygada WOP Śląski Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Katscher/Kietrz – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Kietrzu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Placówka Straży Granicznej w Kietrzu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej z Republiką Czeską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 46 komendy odcinka Racibórz jako 213 strażnica WOP (Katscher)^[1]  o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP w 24 kwietnia 1948, strażnica została włączona w struktury 67 batalionu Ochrony Pogranicza, a 26 kwietnia 1948 wprowadzono nowe etaty strażnic. Stan załogi strażnicy w Kietrzu zmniejszył się do 33 żołnierzy^[3] .

1 stycznia 1951 strażnica WOP Kietrz została włączona w struktury 43 batalionu WOP w Raciborzu.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a strażnica WOP Kietrz otrzymała nr 221 w skali kraju^[5].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Kietrz była 11 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[6].

1 stycznia 1960 była jako 15 strażnica WOP IV kategorii Kietrz.

W 1961 włączona została w skład 44 batalionu WOP Głubczyce^[7].

1 stycznia 1964 była jako 16 strażnica WOP lądowa IV kategorii Kietrz.

W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[8], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[9].

W drugiej połowie 1984 Strażnicę WOP Kietrz włączono w struktury utworzonego batalionu granicznego WOP im. Bohaterów Powstań Śląskich w Raciborzu^[8], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu.

16 kwietnia 1990 rozformowano batalion graniczny WOP im. Bohaterów Powstań Śląskich w Raciborzu i strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach już jako Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. II w Kietrzu (na czas „P” kadrowa)^[10]. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

16 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk ochrony Pogranicza, strażnica w Kietrzu została przejęta przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)^[11][12] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Kietrzu.

Jako Strażnica SG w Kietrzu funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[13] została przekształcona na placówkę Straży Granicznej w Kietrzu (Placówka SG w Kietrzu).

W wyniku rozpoczętej od 2000 reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen, 24 sierpnia 2005 Placówka SG w Kietrzu przejęła odcinek granicy wraz z obsadą etatową po rozwiązanej strażnicy SG w Pilszczu^[14].

Jako Placówka SG w Kietrzu funkcjonowała do 15 stycznia 2008, kiedy to została zlikwidowana. Ochraniany przez placówkę odcinek granicy, przejęła Placówka Straży Granicznej w Opolu (Placówka SG w Opolu) z tymczasową siedzibą w Krasnym Polu^[15], a budynki przejęła Policja i gmina Kietrz, gdzie obecnie mieści się Rewir Dzielnicowych Komisariatu Policji w Kietrzu^[16] i mieszkania prywatne.

Ochrona granicy

Strażnica WOP w Kietrzu 1 listopada 1945 otrzymała do ochrony i zabezpieczenia odcinek granicy państwowej o długości 12500 m:

• Włącznie znak graniczny nr IV/39/5, wyłącznie znak gran. nr IV/51.
• Na odcinku znajdowały się dwie miejscowości przyległe do linii granicznej tj. Kietrz i Raczany.
• W skład strefy nadgranicznej wchodziły: Pietrowice Wielkie i Kozłówka^[3] .

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Kietrz-Třebom
• Gródczanki-Třebom.

Do 1986, Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu, ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr IV/43, wyłącznie znak gran. nr 51/11.

W 1986 odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu odcinka po rozformowanej strażnicy WOP Ściborzyce, tj. od znaku gran. nr 51/11, wyłącznie do znaku gran. nr IV/61.

W latach 1986–15 maja 1991, Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu, potem Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. II w Kietrzu, ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak grani. nr IV/43, wyłącznie znak gran. nr IV/61.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Krzanowicach i Pilszczu
  • Sekcją Zwiadu WOP w Raciborzu
  • Posterunek MO w Pietrowicach Wielkich
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS^[3] :
  • Sudice
  • Oldřišov.

Straż Graniczna:

W okresie 16 maja 1991–23 sierpnia 2005 Strażnica SG w Kietrzu ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr II/43, wyłącznie znak gran. nr II/61.
• Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

19 lutego 1996 na odcinku strażnicy zostały uruchomione przejścia graniczne (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Kietrz-Třebom
• Gródczanki-Třebom
• Ściborzyce Wielkie-Hněvošice
• Ściborzyce Wielkie-Rohov.

13 kwietnia 2005 na odcinku strażnicy zostało uruchomione turystyczne przejście graniczne w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Gródczanki-Třebom.

24 sierpnia 2005 odcinek placówki SG został wydłużony o odcinek po zlikwidowanej strażnicy SG w Pilszczu, tj. od znaku gran. nr II/61, wyłącznie do znaku gran. nr II/87.

Wydarzenia

• 1945 – 21 grudnia patrol strażnicy zatrzymał mieszkańca miejscowości Pietrowice narodowości niemieckiej^[d], który niszczył służbową linię telefoniczną Kietrz–Racibórz. Zatrzymany należał do niemieckiej organizacji odwetowej TTO (Thun Thodt Organisation)^[3] .
• 1945 – 1 listopada–31 grudnia, zatrzymano za nielegalne przekroczenie granicy z Czechosłowacji do Polski – 12 osób w tym 8 narodowości niemieckiej i 4 osoby narodowości czeskiej^[3] .
• 1949 – na odcinku strażnicy bezpośrednio wzdłuż granicy, wykonano zaorany i bronowany pas kontrolny^[e][3] .
• Żołnierze strażnicy oprócz pełnienia służby granicznej czynnie włączali się w odgruzowanie miasta, pomagali w akcjach żniwnych i omłotowych, brali udział w wykopkach ziemniaków i buraków. Rękoma wopistów zbudowano i oddano do użytku dzieciom ogródek jordanowski w Kietrzu^[3] .
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[17]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[18].
• 1960 – ze strażnicy wycofano konie wierzchowe oraz taborowe, wprowadzając do służby motocykle i samochody osobowo-terenowe marki GAZ-69^[3] .
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[19].
• 1982 – 9 grudnia przybył por. Leszek Dudek ze stanowiska d-cy kompanii odwodowej w batalionie WOP Szklarska Poręba, na stanowisko z-cy d-cy strażnicy i na tym stanowisku był do 20 października 1985.
• Kadra instruktorska ZHP w strażnicy, wspólnie z Komendą Hufca ZHP w Głubczycach zorganizowali i prowadzili w Kietrzu dwie drużyny Harcerskiej Służby Granicznej – brali też udział w manewrach i obozach harcerskich^[3] .

Straż Graniczna:

• 1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.

Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne

• 212 strażnica WOP Kranowitz ⇔ 214 strażnica WOP Rozumowice – 1946
• 212 strażnica OP Krzanowice ⇔ 214 strażnica OP Ściborzyce Wielkie – 1949
• 220 strażnica WOP Krzanowice ⇔ 222 strażnica WOP Ściborzyce – 15.03.1954
• 10 strażnica WOP Krzanowice kat. I ⇔ 12 strażnica WOP Ściborzyce kat. II – 1956
• 16 strażnica WOP Krzanowice kat. III ⇔ 14 strażnica WOP Ściborzyce Wielkie kat. IV – 1.01.1960
• 17 strażnica WOP Krzanowice lądowa kat. III ⇔ 15 strażnica WOP Ściborzyce Wielkie lądowa kat. IV – 1.01.1964
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krzanowicach ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Ściborzycach Wielkich – 1984–1986
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krzanowicach ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Pilszczu – 1986–16.04.1990
• Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Krzanowicach ⇔ Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Pilszczu – 17.04.1990–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Krzanowicach ⇔ Strażnica SG w Pilszczu – 16.05.1991–1.01.2003
• GPK SG w Pietraszynie ⇔ Strażnica SG w Pilszczu – 2.01.2003–23.08.2005
• Placówka SG w Pietraszynie ⇔ Placówka SG w Pietrowicach – 24.08.2005–15.01.2008.

Komendanci/dowódcy strażnicy/placówki

Komendantów/dowódców strażnicy WOP Kietrz podano za: Leszek Dudek: Praca magisterska Dzieje ziemi kietrzańskiej w latach 1945–1989 Organizacja ochrony granicy południowej bezpośrednio po wojnie. Cz. 19. Brak numerów stron w książce

• ppor. Mirosław Chwalczyk (1.11.1945–3.09.1946)
• ppor. Władysław Kopij (3.09.1946–1.01.1947)
• ppor. Mieczysław Zuk (1.01.1947–25.10.1953?)
• Henryk Nawrocki (30.09.1951–15.11.1951)^[f][20]
• Feliks Kanciak (16.11.1951–16.03.1952)^[g][21]
• ppor. Marian Korusiewicz (25.10.1953–23.10.1956)
• kpt./mjr Feliks Urbański^[22] (23.10.1956–21.10.1985)
• por./kpt. Leszek Dudek^[23] (21.10.1985–30.04.1991)^[h]

Komendanci strażnicy SG:

• kpt. SG Karol Orawski (1.05.1991–30.09.1992)^[i]
• ppor. SG/mjr SG Andrzej Reja (1.10.1992–był 2.01.2003)
• mjr SG Mariusz Wiśniewski (do 23.08.2005)

Komendant placówki SG:

• mjr SG Mariusz Wiśniewski (24.08.2005–15.01.2008) – do rozformowania^[j].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Leszek Dudek: Praca magisterska Dzieje ziemi kietrzańskiej w latach 1945–1989 Organizacja ochrony granicy południowej bezpośrednio po wojnie. Cz. 19. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski Instytut Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego, 1999.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn.  1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.

Linki zewnętrzne

• Fotopolska: Przedwojenny budynek ul. Okrzei