Strażnica WOP Pilszcz

Strażnica WOP Pilszcz

Strażnica SG w Pilszczu

Budynek strażnicy SG w Pilszczu (lipiec 2005)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005
Tradycje
Rodowód	215 strażnica WOP 223 strażnica WOP 13 strażnica WOP Pilszcz 14 strażnica WOP lądowa Pilszcz Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Pilszczu Strażnica WOP Lądowa kadrowa w Pilszczu
Kontynuacja	SSG w Pilszczu PSG w Kietrzu PSG w Pietraszynie PSG w Raciborzu PSG w Opolu
Komendanci / Dowódcy
Ostatni	por. Robert Szymański
Organizacja
Kryptonim	Sekret 31[b]
Dyslokacja	Pilszcz ul. Wojska Polskiego 32
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	47 komenda odcinka 69 batalion OP 44 batalion WOP 43 batalion WOP Górnośląska Brygada WOP bg GB WOP w Raciborzu Górnośląska Brygada WOP Śląski Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Pilszcz – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Pilszczu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną/Republiką Czeską^[c].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 46 komendy odcinka Racibórz jako 215 strażnica WOP (Pilszcz)^[1]  o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica weszła struktury 69 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 44 batalionu WOP w Głubczycach.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[d], a strażnica WOP Pilszcz otrzymała nr 223 w skali kraju^[4].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Pliszcz była 13 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[5].

1 stycznia 1960 była jako 13 strażnica WOP IV kategorii Pilszcz.

4 lipca 1961 rozformowano 44 batalion WOP w Głubczycach^[6] i strażnica został włączona w struktury 43 batalionu WOP w Raciborzu.

1 stycznia 1964 była jako 14 strażnica WOP lądowa IV kategorii Pilszcz.

W 1976 w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[7], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[8].

W drugiej połowie 1984 Strażnica WOP Pilszcz została włączona w struktury utworzonego batalionu granicznego WOP im. Bohaterów Powstań Śląskich w Raciborzu^[7], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Pilszczu.

Zarządzeniem Dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 068/Org. z 12 marca 1990, 16 kwietnia 1990 rozformowano 43 batalion WOP w Raciborzu i strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach już jako Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Pilszczu (na czas „P” kadrowa)^[e] Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica została przejęta przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)^[9][10] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Pilszczu (Strażnica SG w Pilszczu).

Zgodnie z zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej, w 1988 Strażnica SG w Pilszczu przejęła wraz z obsadą etatową odcinek granicy państwowej po zlikwidowanej strażnicy SG w Bliszczycach, która uległa zniszczeniu podczas powodzi tysiąclecia w 1997.

W wyniku rozpoczętej od 2000 reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen, 23 sierpnia 2005 Strażnica SG w Pilszczu została rozwiązana^[11]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęła Placówka Straży Granicznej w Kietrzu (Placówka SG w Kietrzu), a obiekt został przekazany gminie.

Ochrona granicy

W październiku 1945 w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy został utworzony Przejściowy Punkt Kontrolny Pilszcz – kolejowy III kategorii^[12][f] (funkcjonował do 1948, a następnie został przeniesiony do Owsiszcz), którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu:

• Pilszcz-Opava (kolejowe).

Od 1947 załoga strażnicy wykonywała kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu^[13]:

• Przejściowy Punkt Kontrolny MRG Pilszcz.

W 1960 13 strażnica WOP Pilszcz IV kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 13771 m.

• Włącznie od znaku granicznego nr IV/61, wyłącznie do znaku gran. nr 75/4.

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg), w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Wiechowice-Vávrovice
• Dzierżkowice-Držkovice
• Pilszcz-Oldřišov.

W 1976 odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu odcinka po rozwiązanej strażnicy WOP Boboluszki.

W okresie maj 1989–15 maja 1991 Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Pilszczu, potem Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Pilszczu, ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr IV/61, wyłącznie znak gran. nr IV/87.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Kietrzu i Krasnym Polu
  • Grupa Operacyjno-Rozpoznawcza Zwiadu w Głubczycach
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS:
  • Oldřišov
  • Vávrovice
  • Krnov.

Straż Graniczna:

W okresie 16 maja 1991–1992 Strażnica SG w Pilszczu ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie od znaku gran. nr II/61, wyłącznie do znaku gran. nr II/87.

19 lutego 1996 na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne mrg, w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Wiechowice-Vávrovice.

W 1998, odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu odcinka granicy państwowej po rozformowanej strażnicy SG w Bliszczycach wraz z podległymi przejściami granicznymi.

Lata 90. XX w., na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne mrg, w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Pilszcz-Opava.

Wydarzenia

• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[14]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[15].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[16].

Straż Graniczna:

• 1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.

Strażnice sąsiednie

• 214 strażnica WOP Rozumowice ⇔ 216 strażnica WOP Boboluszki – 1946
• 214 strażnica OP Ściborzyce Wielkie ⇔ 216 strażnica OP Boboluszki – 1949
• 222 strażnica WOP Ściborzyce ⇔ 224 strażnica WOP Boboluszki – 15.03.1954
• 12 strażnica WOP Ściborzyce II kat. ⇔ 14 strażnica WOP Boboluszki III kat. – 1956
• 14 strażnica WOP Ściborzyce Wielkie IV kat. ⇔ 12 strażnica WOP Boboluszki IV kat. – 1.01.1960
• 15 strażnica WOP Ściborzyce Wielkie lądowa IV kat. ⇔ 13 strażnica WOP Boboluszki lądowa IV kat. – 1.01.1964
• Strażnica WOP Ściborzyce ⇔ Strażnica WOP Boboluszki – do 1976
• Strażnica WOP Ściborzyce ⇔ Strażnica WOP Bliszczyce – 1976–1984
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Ściborzycach Wielkich ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Bliszczycach – 1984–1986
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Bliszczycach – 1986–05.1989
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Kietrzu ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Krasnym Polu – 05.1989–16.04.1990
• Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. II w Kietrzu ⇔ Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Krasnym Polu – 17.04.1990–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Kietrzu ⇔ Strażnica SG w Krasnym Polu – 16.05.1991–1992
• Strażnica SG w Kietrzu ⇔ Strażnica SG w Bliszczycach – 1992–1998
• Strażnica SG w Kietrzu ⇔ Strażnica SG w Krasnym Polu – 1999–1.01.2001
• Strażnica SG w Kietrzu ⇔ GPK SG w Pietrowicach – 2.01.2003–23.08.2005.

Komendanci/dowódcy strażnicy

• kpt. Wacław Nowak
• kpt. Stanisław Bajek^[17] (był we 09.1968)
• kpt. Gorczyński
• kpt. Marian Kowalski^[17]
• mjr Stanisław Wojtas (był w 1976^[18]–1987)^[g]
• ppor./por. Robert Szymański (1987–1.04.1991^[19])

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG/mjr SG Robert Szymański (2.04.1991–23.08.2005) – do rozformowania^[h].

Zobacz też

• 5 kołobrzeski pułk piechoty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945––1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. (pol.). 
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.