Dwór Czarne w Jeleniej Górze
nr rej. A/4904/1139 z 10.10.1964[1] | |||
Dwór Czarne | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | Czarne, Jelenia Góra | ||
Adres | ul. Strumykowa 2 | ||
Typ budynku | Dwór | ||
Inwestor | Caspar Schoff | ||
Rozpoczęcie budowy | 1559 | ||
Ważniejsze przebudowy | XVII-XIX w. | ||
Pierwszy właściciel | Caspar Schoff | ||
Kolejni właściciele | Schaffgotschowie, Gregorius von Kahlen, Friedrich von Nimptsch, Ernst von Nimptsch, Jelenia Góra, Weidner, Marz, Rahm | ||
Obecny właściciel | Fundacja Kultury ekologicznej | ||
Położenie na mapie Jeleniej Góry | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |||
50°52′47″N 15°44′48″E/50,879722 15,746667 | |||
|
Dwór Czarne w Jeleniej Górze – zabytkowy dwór[2] wybudowany w 1559 r. w dawnej wsi podmiejskiej Czarne, włączonej do Jeleniej Góry w 1973 r., położony w dolinie potoku Pijawnika.
Historia
Caspar Schoff w 1559 r. rozpoczął budowę murowanego dworu, kamiennego, piętrowego z dziedzińcem, otoczonego murami obronnymi i wieżą bramną, wysuniętą przed lico murów obwodowych[3]. Całość została otoczona nawodnioną fosą. Po Schaffgotschach dwór przejął w 1584 r. Gregorius von Kahlen. W 1606 r. właścicielem Czarnego został Friedrich von Nimptsch z Sokołowca. W lipcu 1623 r. we dworze wybuchł pożar[3]. Z 1656 r. pochodzi wiadomość, że Ernst von Nimptsch ukończył budowę i rozbudowę dworu, który uzyskał kształt zbliżony do obecnego[3].
Prace remontowe prowadzone w latach 20. XVIII w. spowodowały likwidację renesansowych szczytów[3]. W 1679 r. Ernst von Nimptsch sprzedał majątek Czarne miastu Jelenia Góra. W 1718 r. spłonęły bliżej nieopisane części zamku, które zdaniem Scholzego zostały odbudowane. Wtedy wieża otrzymała barokowy hełm znany z ryciny, a do skrzydła wschodniego dobudowano równoległy budynek o tej samej wysokości[3]. Około 1885 r. nastąpiła przebudowa i modernizacja dworu; zredukowano bryłę o skrzydło wschodnie i rozebrano ściany szczytowe, a dachy otrzymały dzisiejszy wygląd dwuspadowy[3]. Do przełomu wieku dzierżawcami majątku byli panowie Weidner i Marz. Od 1921 do 1945 r. mieszkała tu rodzina Rahm. W latach 1983–1987 przeprowadzono remont i rewaloryzację dworu[3]. Obecnie obiekt użytkowany jest przez Fundację Kultury Ekologicznej.
Architektura
Obiekt jest założony na czworokątnym rzucie z wewnętrznym dziedzińcem dostępnym przez most, bramę i ozdobny renesansowy portal[3], nad którym znajdował się fryz z ośmioma herbami szlacheckimi, od lewej von: Schaffgotsch, Hochberg, Liebeteller (Liebdaler), Reibnitz, Rechenberg, Stosch, Zedlitz, Talckenberg i dwie inskrypcje w j. łacińskim, których tłumaczenie brzmi: 1) Niech Pan błogosławi Cię i ochrania. O panie, rozjaśnij Twe święte oblicze nad nami i bądź nam łaskawy. O Panie, zwróć ku nam oblicze Twoje i daj nam pokój Twój 2) W tysiąc pięćset pięćdziesiątym dziewiątym roku, ja Kacper Schoff zwany Gotschem, z Chojnika i Karpnik na Czarnym Strumieniu, za łaską i pomocą wszechmogącego Boga ten dom budować zacząłem[4]. Założenie obiegała głęboka fosa wypełniona wodą. Na osi kamiennego mostu, znajdowała się wieża bramną. Obiekt 4-skrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem. W jednym z narożników zachowała się wieża z kluczowymi otworami strzelniczymi[3]. Wystrój architektoniczny dopełniają w fasadzie obramienia okienne profilowane w piaskowcu. Z wystroju wnętrza zachowały się sklepienia na parterze oraz bogato profilowane stropy drewniane. Na ścianach pozostały fragmenty renesansowych malowideł z motywami roślinnymi[3].
- Schaffgotsch
- Hochberg
- Liebdaler
- Reibnitz
- Rechenberg
- Stosch
- Zedlitz
- Talckenberg
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 45. [dostęp 2016-04-06].
- ↑ NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, woj. dolnośląskie. nid.pl, 2023-06-30. [dostęp 2023-07-19]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 77–80. ISBN 978-83-89102-63-8.
- ↑ Dwór w Czarnem. sokoliszlak.cba.pl. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
Bibliografia
- Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
- Wojciech Kapałczyński, Piotr Napierała: Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej. Wrocław: Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej, 2005, s. 24–27. ISBN 83-92292-21-9.
- oprac. Ernst Badstübner et al. ; red. Sławomir Brzezicki i Christine Nielsen ; oprac. Grzegorz Grajewski i Dietmar Popp ; red. językowa Marcin Grabski, Olga Rutkowska ; tł. Barbara Ilkosz i Teresa Szymczyk: Zabytki sztuki w Polsce: Śląsk. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006., 2005, s. 361–362. ISBN 83-92290-61-5.
- p
- d
- e
- p
- d
- e
Dwory | |
---|---|
Pałace | |
Wieże rycerskie | |
Zamki |
- p
- d
- e
- p
- d
- e