Pałac w Dębicach

Pałac w Dębicach

nr rej. zespół pałacowy i folwarczny A/3748/631/W z 24.04.1990
Rządcówka przy bramie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Dębice
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	neoklasycystyczny
Kondygnacje	2 z użytkowym poddaszem
Rozpoczęcie budowy	1906
Ukończenie budowy	1907
Pierwszy właściciel	Karol Wilhelm II Scheibler
Kolejni właściciele	Anna Julia Scheibler (1864-1945)
Położenie na mapie gminy Malczyce Pałac w Dębicach
Położenie na mapie Polski Pałac w Dębicach
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac w Dębicach
Położenie na mapie powiatu średzkiego Pałac w Dębicach
51°09′04″N 16°29′12″E/51,151111 16,486667
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac w Dębicach – zabytkowy^[1] pałac w Dębicach – wsi w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, w gminie Malczyce.

Obiekt wybudowany w latach 1906-1907 (w tamtym okresie teren zaboru pruskiego, niem. Dambritsch). Obecnie w stanie ruiny, wpisany do rejestru zabytków 24 kwietnia 1990^[2].

Opis

Obiekt jest częścią zespołu pałacowo-folwarcznego, w skład którego wchodzą także:

• park z XVIII-XX w.;
• spichrze: I z 1795, II z XIX w. i III z początku XX w.;
• obory I i II, wozownia, oficyna, kuźnia, stolarnia, stodoła, wozownia, rządcówka i ogrodzenie z bramą wjazdową z około 1910

Historia

W 1984 Dębice, wraz ze starym pałacem, kupił Karol Wilhelm II Scheibler, znany fabrykant z Łodzi. W 1930 majątek w dzierżawił Wilhelm Schulze. Po śmierci Karola Wilhelma II właścicielką stała się wdowa Anna Julia (1864-1945), córka Ludwika Grohmana z Kwietna. Pełnomocnikami byli: von Kramsta z Chwalimierza i Franz Hoppe z Dębic. Majątek obejmował 691 ha. Przy folwarku działała gorzelnia i mleczarnia. W latach 30. XX w. naziści przejęli nowy pałac i urządzali w nim obozy szkoleniowe^[3][4].

Po II wojnie światowej majątek i pałace przejęła Armia Czerwona i przebywała w nim do 1953. W tym czasie rozebrano stary pałac i na jego miejscu postawiono wiatę z pustaków, która stoi do dziś. Nowy pałac miał więcej szczęścia. Po przejęciu przez Zakład Rolny Dębice podległy PGR-owi w Środzie Śląskiej użytkowany był przez biura zakładu. Budynek nadal był dewastowany, a na przełomie lat 50. i 60. XX w. wybuchł w nim pożar, podczas którego zniszczeniu uległ dach i wieża. W 1994 Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa sprzedała majątek prywatnemu inwestorowi, który planował odbudowę pałacu. Nigdy jej nie rozpoczęto.

Stary pałac

Wybudowany w 1795 przez hrabiego von Pertkenau w stylu neoklasycystycznym zamykający czworokąt rozległego folwarku. Budowla posadowiona na planie prostokąta, podpiwniczona, dwukondygnacyjna z centralnym trzykondygnacyjnym ryzalitem z głównym wejściem przez wgłębiony portyk. Bryłę pałacu przykryto dachem mansardowym z lukarnami. Po przebudowie w XIX w. nabrała cech neobarokowych. Okna posiadały opaski i drewniane okiennice. Pałac rozebrano w latach 50. XX w.^[4].

Nowy pałac

Pałac wybudował na planie litery „L" na początku XX w. Karol Wilhelm II Scheibler. Budynek murowany z cegły na kamiennym cokole, otynkowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny przykryto dachem czterospadowym z lukarnami. Główne wejście z podjazdem w centralnym, trzykondygnacyjnym ryzalicie zawarte było w dziewięcioosiowej elewacji zachodniej. W części parterowej po obu stronach drzwi wejściowych dwa ślepe okna. Wejście poprzedzał portyk kolumnowy podpierający dwiema podwójnymi kolumnami niewielki balkon z tralkową, kamienną balustradą (obecnie nie zachowany). Ryzalit wieńczył nieistniejący półokrągły fronton. Zachowany jest jego wschodni odpowiednik. W narożu północno-zachodnim nad pałacem dominuje kwadratowa wieża o czterech kondygnacjach z mezzaninem z zachowaną metalową konstrukcją zadaszenia. W elewacji północnej parterowy prostokątny ryzalit. Elewacja wschodnia (ogrodowa) bocznego skrzydła trzyosiowa z parterowym półokrągłym ryzalitem środkowym i dwubiegowymi schodami. Elewacje podzielone są gzymsami i pilastrami. Część pilastrów jest boniowana. Otwory okienne ujęto kamiennymi opaskami, na drugiej kondygnacji opaskami ze zwornikiem^[4][5].

Piękno pałacu wraz z wnętrzami ukazują zachowane zdjęcia z około 1912^[4], a rozmiar dewastacji zestawienie dawnych obrazów ze zdjęciami stanu dzisiejszego^[5].

Najlepiej zachowany z całego założenia pałacowo-parkowego jest zadbany park ze starodrzewem i stadem danieli oraz odnowiony budynek administratora dóbr (zarządcy) z dobrze zachowaną metalową ozdobną bramą^[4][5].

• 
  Nowy pałac. Front (1912)
• 
  Nowy pałac (od parku) (1912)
• 
  Stary pałac wg A. Dunckera
• 
  Nowy pałac. Narożnik z wieżą (2009)

Przypisy