Pałac w Głębowicach
 nr rej. pałac A/2611/457/W z 29.10.1980, park A/2620/535/W z 31.01.1984 | |
 Pałac od strony stawu (między 1857 a 1883) | |
| Państwo |
|
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | Głębowice |
| Typ budynku | pałac |
| Styl architektoniczny | architektura klasycystyczna |
Położenie na mapie gminy Wińsko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wołowskiego  | |
 51°26′59,76″N 16°44′24,96″E/51,449933 16,740267 | |
Pałac w Głębowicach (niem. Schloss Glumbowitz) – zabytkowy[1] pałac w Głębowicach, w gminie Wińsko, w powiecie wołowskim, w województwie dolnośląskim.
Klasycystyczny pałac wpisany wraz z otaczającym go parkiem do rejestru zabytków[2]. Wg Günthera Grundmanna pałac należał do jednego z bardziej znaczących dzieł klasycyzmu na Dolnym Śląsku[3].
Pałac
Pałac został zbudowany na planie podkowy, trzyskrzydłowy, dwukondygnacyjny z mezaninem, nakryty dachami czterospadowymi. Elewacja ogrodowa (południowa) posiadała owalny ryzalit mieszczący klatkę schodową i salon. Wejście główne poprzedzone było arkadowym podcieniem z tarasem ozdobionym alegorycznymi rzeźbami na postumentach. Większość okien była prostokątna, jedynie okna w mezaninie były półkoliste, a okna w elewacji wschodniej zamknięte półkoliście. Część pomieszczeń parteru nakrywały sklepienia krzyżowe, w większości sal znajdowały się drewniane stropy[4].
Park
W parku otaczającym pałac znajdowała się oktogonalna oranżeria wraz z domem ogrodnika oraz neogotycka kaplica z mauzoleum rodu Pourtalèsów. Projekt kaplicy w latach 1862–1864 przygotował Karl Lüdecke[4]. Park porastały egzotyczne rośliny takie jak tulipanowce, magnolie czy cypryśniki oraz stare dęby (w tym tak zwany „tysiącletni dąb” lub „Ruineneiche“ o obwodzie 7,84 metra[5]). Na północ od rezydencji znajdowały się stawy o łącznej powierzchni 7 hektarów)[6].
Historia
Do XVIII w. ziemie wokół Trzcinicy, Turzan, Biaław Wielkich, Czaplic, Lubiela i Czapli wraz z dworkiem należały do wielu właścicieli[6], pod koniec XVIII w. zakupił je hrabia Gustav von Rödern[7]. Po roku 1804 jego syn Erdmann Gustav polecił przebudować dworek, prawdopodobnie wg planów Christiana Schultze[3]. W 1842 posiadłość zakupił hrabia Carl Pourtalès, po czym wraz z przyległymi gruntami o łącznej powierzchni 2,2 tys. hektarów przekształcił w ordynację rodową (fideikomis)[8]. Po śmierci Carla całość odziedziczył hrabia Paul de Pourtalès, który jednak miał obywatelstwo francuskie, a w niemieckim prawie ordynatem nie mógł być obywatel Francji. W rezultacie pałac wraz z Głębowicami za sumę 1,9 miliona marek przeszły do rąk Friedricha Pourtalèsa, który niemieckie obywatelstwo posiadał[9]. Fidelikomis Pourtalèsów został ostatecznie zniesiony w 1944 roku[10].
Friedrich Pourtalès wzbogacił pałac o wiele dzieł sztuki, które odziedziczył po ojcu – między innymi renesansowe rzeźby Jacopa Sansovina czy Andrei Riccia, brązowe figury Marsa i Neptuna pochodzące z weneckiego pałacu Rezzonico, alabastrową figurę św. Hieronima z warsztatu Bartolomé Ordóñeza[11], relief przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem Donatella Giovanniego da Pisa oraz obrazy dawnych mistrzów włoskich[12]. Część z tej kolekcji zabrał ze sobą do Petersburga, gdzie przebywał jako ambasador Niemiec (razem z meblami i rzeczami osobistymi było to szesnaście ciężarówek[13]). 4 sierpnia 1914 wiele eksponatów (w tym kolekcja figurek porcelanowych) zostało zniszczonych lub rozkradzionych przez rozwścieczony tłum mieszkańców Petersburga, który wdarł się do budynku ambasady[14]. Podczas II wojny światowej do pałacu w Głębowicach przewieziono między innymi grafiki z wrocławskiego Muzeum Sztuk Pięknych, by uchronić je przed zniszczeniami wojennymi. Pod koniec wojny pałac zdewastowali i splądrowali rosyjscy żołnierze[15].
W ciągu zaledwie paru dni żołnierze zniszczyli większą część porcelany, rzeźby oszpecili, a postaciom na portretach poprzekłuwali oczy. Chotinski dodał też, że obrazy tak grubo były pokryte pokostem, "że się bardzo dobrze paliły"[16]
Wdowa po Friedrichu – hrabina Gisela Pourtalès opuściła pałac tuż przed końcem wojny i zamieszkała w Vevey, gdzie zmarła w 1957 roku[17]. Po wojnie pałac przejął miejscowy PGR. Około 1980 roku właścicielem zabytku był już Kombinat Rolno-Przemysłowy „Dolpasz”. Budynek nieprawidłowo użytkowany i nieremontowany był w bardzo złym stanie. Pod koniec lat 80. XX w. rozpoczęto prace remontowe, które przerwano. W latach 90. XX w. pałacem zarządzała Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która sprzedała go w 1996 roku firmie „Inter Dablex” z Gdańska. Kolejny remont został przerwany, a pałac popadł w ruinę[3][4].
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 199. [dostęp 2015-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ a b c Arne Franke: Kleine Kulturgeschichte der schlesischen Schlösser. Görlitz: Bergstadtverlag Korn, 2015, s. 306. ISBN 978-3-87057-336-2. (niem.).
- ↑ a b c Damian Dąbrowski: Głębowice. Pałace Śląska, sierpień 2014. [dostęp 2020-10-01].
- ↑ Th. Schube: Neue Arbeiten zum Waldbuche von Schlesien. 1902, s. 2. [dostęp 2021-10-15]. (niem.).
- ↑ a b Richard Hoppe: Alteichenau. Wiesbaden: R. Hoppe; Thorwaldsen Anlage 9, 1983. (niem.).
- ↑ Głębowice, Glumbowitz
- ↑ 03.01.02.04.05.04 Standessachen, Lehngüter, Fideikommisse, Familienstiftungen, A - Z (1799 - 1945). Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. [dostęp 2020-10-01]. (niem.).
- ↑ Fusao Kato. Über die Liquidation des Fideikommisses in Deutschland am Ende des Ersten Weltkriegs. „Socio-Economic History”. 51 (4), 1985. ISSN 0038-0113. [dostęp 2020-10-03]. (jap.).
- ↑ Auflösung adeliger Fideikommisse 1939-1945. Institut Deutsche Adelsforschung. [dostęp 2020-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-27)]. (niem.).
- ↑ Saint Jerome/PROVENANCE. The Walters Art Museum. [dostęp 2020-10-01]. (ang.).
- ↑ Magdalena Palica: ród von Pourtalès. slaskiekolekcje.eu, 2012-06-01. [dostęp 2020-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-09)].
- ↑ Lamar Cecil: The German Diplomatic Service, 1871-1914. Princeton: Princeton University Press, 2015, s. 50. ISBN 978-1-4008-6770-7. [dostęp 2020-08-25]. (ang.).
- ↑ Theodor Wolff: Der Krieg des Pontius Pilatus. Freeditorial, s. 382. [dostęp 2020-10-04]. (niem.).
- ↑ Konstantin Akinscha, Grigori Koslow: Beutekunst. Auf Schatzsuche in russischen Geheimdepots. Wyd. 1. Monachium: Deutscher Taschenbuch Verkag, wrzesień 1995. ISBN 3-423-30526-6. (niem.).
- ↑ ODKRYWCA: Wycieczka do kapitalizmu. interia.pl, 2012-02-21. [dostęp 2020-10-04].
- ↑ Gisela Elisabeth Kordelia Maria Charlotte Maximiliane Rahel Josepha Gräfin von Kanitz. Familienstiftungen Paul Wolfgang Merkel und Werner Zeller. [dostęp 2020-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)]. (niem.).
- p
- d
- e
